واکسن آبله

آبله، (به انگلیسی: smallpox) نوعی بیماری واگیر ویروسی حاد بود که عامل آن، ویروس واریولا متعلق به سردهٔ ارتوپاکس ویروس است. آخرین نمونهٔ طبیعی ویروس آبله در اکتبر ۱۹۷۷ تشخیص داده شد و سازمان جهانی بهداشت ریشه‌کن کردن بیماری را با انجام عمل پیش‌گیری آبله‌کوبی «از سطح زمین» در ۱۹۸۰ تأیید کرده و آن را به تنها بیماری انسانی ریشه کن شده تبدیل کرد. احتمال مرگ پس از ابتلا به بیماری حدود ۳۰ درصد بوده که این رقم در نوزادان حتی بالاتر هم بود. معمولاً کسانی که از این بیماری نجات پیدا می‌کردند زخم‌های پوستی زیادی را برای ادامه زندگی به همراه داشتند و حتی گاهی فرد دچار نابینایی می‌شد. علائم ابتدایی این ویروس شامل تب و استفراغ بود. به دنبال این علائم زخم‌هایی در دهان و روی پوست ایجاد می‌گردید. پس از چند روز این زخم‌های پوستی تبدیل به تاول‌های پر از مایع با مرکزی فرورفته می‌شدند. سپس این برجستگی‌ها پوسته پوسته شده و می‌افتادند و زخمی از خود به جای می‌گذاشتند. این بیماری بین افراد یا از طریق اشیا آلوده پخش می‌شد. پیشگیری این بیماری عمدتاً به کمک واکسن آبله میسر شد. پس از گسترش بیماری استفاده از داروهای ضد ویروس هم گاهی تأثیر گذار بودند اما چنین داروهایی تا زمانی که بیماری ریشه‌کن نشده بود، در دسترس نبودند. ویروس آبله در رگ‌های کوچک پوست، دهان و گلو جای‌گیری می‌کند. منشأ بیماری آبله نامعلوم بوده اما اولین شواهد این بیماری در مومیایی‌های مصری و مربوط به حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد است. گمان می‌رود که آبله ۱۰،۰۰۰ سال پیش از میلاد در میان مردم پدید آمده باشد. شاید نخستین نشانهٔ پدیداری آبله جوش‌های چرکی یافت شده در بدن مومیایی شدهٔ رامسس پنجم، فرعون مصر، باشد. تا قبل از اینکه محمد بن زکریای رازی کتاب «الجدری و الحصبه» را بنویسد آبله با سرخک یکی گرفته می‌شد رازی در این کتاب که کهن‌ترین و مهم‌ترین کتابی است که پیرامون آبله و سرخک نوشته شده‌است، این دو بیماری را دو بیماری جداگانه دانسته به بیان تفاوت‌های ان دو پرداخت. در اروپای قرن هجدهم، تخمین زده می‌شود که سالانه ۴۰۰،۰۰۰ نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دادند و یک سوم از همه موارد نابینایی به دلیل آبله بود. گمان می‌رود که پیرامون ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون مرگ در سدهٔ بیستم از آبله برخاسته باشد. تا سال ۱۹۶۷، ۱۵ میلیون مورد در سال رخ می‌دهد. ازجملهٔ افراد برجسته‌ای که مبتلا به آبله بودند: ولفگانگ آمادئوس موتسارت، گاو نشسته، رامسس پنجم، هنری هشتم، ادوارد ششم، پتر دوم روسیه، جرج واشینگتن، اندرو جکسون. به نظر می‌رسد آبله کوبی در چین در حدود دهه ۱۵۰۰ آغاز شده‌است. اروپا این کار را در نیمه اول قرن هجدهم آغاز کرد. در سال ۱۷۹۶، ادوارد جنر واکسن مدرن آبله را معرفی کرد. در سال ۱۹۶۷، سازمان جهانی بهداشت تلاش خود را برای از بین بردن این بیماری بیشتر کرد. آبله یکی از دو بیماری عفونی است که ریشه کن شده‌است و دیگری در سال ۲۰۱۱ طاعون گاوی بود. اصطلاح آبله برای اولین بار در قرن شانزدهم در انگلستان برای تشخیص بیماری از سیفلیس استفاده شد که در آن زمان به عنوان «آبله بزرگ» شناخته می‌شد. نام‌های تاریخی دیگر این بیماری عبارتند از: آبله، هیولای خالدار و طاعون قرمز.